УИХ-ын чуулганы өнөөдрийн хуралдаанаар Агаарын бохирдлыг бууруулах талаар авч хэрэгжүүлж байгаа арга хэмжээний талаарх Байгаль орчин, аялал жуулчлалын сайд Н.Цэрэнбатын мэдээллийг сонсов.

Монгол Улсын Засгийн газар 2017 оны 98 дугаар тогтоолоор 5 зорилт бүхий "Агаар, орчны бохирдлыг бууруулах үндэсний хөтөлбөр”-ийг баталсан. Энэ хүрээнд өнгөрсөн оны тавдугаар сарын 15-наас эхлэн Улаанбаатар хотод түүхий нүүрс хэрэглэхийг хориглох шийдвэр гаргасан нь бодит үр дүнд хүрсэн чухал алхам болсныг Н.Цэрэнбат сайд мэдээллийн эхэнд онцлон тэмдэглэв.

2019 оны 10 дугаар сараас 2020 оны 3 дугаар сар хүртэлх Улаанбаатар хотын агаарын чанарын үзүүлэлт буюу агаар дахь PM2.5 тоосонцрын дундаж агууламж нь 2016-2017 оныхоос 52 хувиар, 2017-2018 оныхоос 48 хувиар, 2018-2019 оныхоос 41 хувиар бага байгаа нь дээрх ажлын үр дүнг илтгэж байна гэлээ. Түүхий нүүрс хэрэглэхийг хориглосонтой холбогдуулан Засгийн газрын 2018 оны 157 дугаар тогтоолоор гэр хорооллын айл өрх, орон байрны халаалтыг эрчим хүчний хэмнэлттэй цахилгаан халаагч төхөөрөмжөөр шийдэх, хэрэглээг нь дэмжих зорилгоор 4 төрлийн агаар цэвэршүүлэгч, 10 төрлийн эрчим хүчний хэмнэлттэй халаагч төхөөрөмжийг гааль болон нэмэгдсэн өртгийн албан татвараас чөлөөлсөн. Сайжруулсан шахмал түлшний борлуулалты сайжруулж, иргэдэд хүртээмжтэй, үнийн хөөрөгдөлгүй, түргэн шуурхай хүргэхийн тулд нийслэлийн хэмжээнд 400 гаруй түлш борлуулагчидтай хамтран ажиллаж байна. Сайжруулсан түлшийг борлуулсан 1 тонн тутамд 15 мянган төгрөгийн урамшуулал олгохын зэрэгцээ 1 тонны үнийг 150 мянган төгрөг байхаар тогтоожээ. Гэвч үйлдвэрлэсэн бүтээгдэхүүнийг нэмэгдсэн өртгийн албан татвар тооцсон үнээр борлуулахад 1 тонн нь 165 мянган төгрөг буюу тонн тутамд 15 мянган төгрөг нэмэгдэхээр байгаа нь гэр хорооллын айл өрхийн амьжиргааны түвшинд сөргөөр нөлөөлж байна. Иймд сайжруулсан шахмал түлшийг НӨАТ-аас чөлөөлөх тухай хуулийг баталсан болохыг Байгаль орчин, аялал жуулчлалын сайд мэдээллийнхээ үеэр тэмдэглэсэн.

Засгийн газраас жилд 800 мянган тонн сайжруулсан түлш үйлдвэрлэх хүчин чадалтай "Таван толгой түлш” ХХК-ийн үйлдвэрийг 2018 оны 11 дүгээр сараас үе шаттай ашиглалтад оруулан үйл ажиллагаа явуулж байгаа юм байна. Одоогийн байдлаар тус компани нь өдөрт 3000 орчим тонн бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэж байгаа ба хүчин чадлыг нэмэх зорилгоор Улаанбаатар хотын зүүн бүсэд шинэ үйлдвэр барих ажлыг өнгөрсөн сарын 09-нд эхлүүлжээ. Тус үйлдвэр ашиглалтап орсноор нийслэлийн бүх дүүрэг, хорооны айлуудыг шахмал түлшээр хангах юм.

Н.Цэрэнбат сайд үргэлжлүүлэн цахилгааны эх үүсвэрийн хүчин чадлыг нэмэх ажлын талаар танилцууллаа. Засгийн газрын 2017 оны 199 дүгээр тогтоолоор баталсан журмын дагуу гэр хорооллын айл өрхийн хүйтний улиралд орой, шөнийн цагт хэрэглэсэн цахилгааны тарифыг нийслэлд 100 хувь, орон нутагт 50 хувь хөнгөлж, улмаар 2017-2019 онд 24.5 тэрбум төгрөгийг олгосон бол 2020 онд 12.1 тэрбум төгрөг зарцууулжээ. Нийслэлийн гэр хорооллын айл өрхүүдийн 2020 оны эхний улирлын шөнийн тарифын хөнгөлөлтийг 2019 оны мөн үетэй харьцуулахад сар бүр 1 тэрбум гаруй төгрөгөөр өссөн нь 2017-2019 онуудад нийслэлийн гэр хорооллын цахилгаан шугам сүлжээ, дэд станцыг өргөтгөн хүчин чадлыг нэмж, 42 мянга орчим айл өрхийг 4.0 кВт чадалтай цахилгаан халаагуураар халаах техникийн боломжийг бүрдүүлсэнтэй холбоотой гэж үзэж байгаа юм байна.

Амьдрах орчны судалгааны дүнгээс харахад хашаандаа модгүй айл 80 хувь, 5 хүртэлх мод тарьсан айл 10 хувийг эзэлж байгаа нь хангалтгүй үзүүлэлт болохыг салбарын сайд танилцуулгадаа дурдсан. Мөн гэр хорооллын 96 хувь нүхэн жорлонтой байгаа нь хөрсийг ихээр бохирдуулж, иргэдийн эрүүл мэндэд сөргөөр нөлөөлж байгааг тэмдэглэв. 2017-2018 оны хооронд Азийн хөгжлийн банкны санхүүжилтээр 1500 нүхэн жорлонг стандартын шаардлага хангасан ариун цэврийн байгууламжаар сольсон байна. 2020 онд Орчны бохирдлыг бууруулах үндэсний хорооны санхүүжилтээр 2000 ширхэг нүхэн жорлонг шинэчлэхээр холбогдох хуулийн дагуу худалдан авах ажиллагааг зохион байгуулан ажиллаж байгаа аж.

Агаар орчны бохирдлыг бууруулах ажлын хүрээнд 2019 онд 21 сургууль цэцэрлэг, 15 төрийн байгууллагыг цахилгаан, байгалийн хий, газрын гүнийн дулаанд холбож түүхий нүүрс түлдэг эх үүсвэрийг халж  жилд 6650 орчим тонн түүхий нүүрсний хэрэглээг бүрэн зогсоожээ. 2020 онд 20 сургууль, цэцэрлэгийг байгалийн хий, цахилгаанаар халаахаар ажиллаж байгаа гэв. Засгийн газраас гэр хорооллын иргэдэд дотоод агаарын угаар хэмжигч төхөөрөмжийг нэг удаа үнэ төлбөргүй олгох шийдвэр гарган 205 мянган төхөөрөмж худалдан авч, 167 мянган төхөөрөмжийг айл өрхөд суурилуулсан байна. 2019 онд Байгаль орчин, уур амьсгалын сангаас гэр хорооллын айл өрхөд 726 цахилгаан халаагуурыг тараажээ. Мөн 2019 онд гэр хорооллын иргэдэд цахилгаан халаагуур, дулаан алдагдлыг бууруулах, эко жорлонгийн асуудлаа шийдэхэд нь дэмжлэг үзүүлж, арилжааны банкуудтай хамтран "Ногоон зээл”-ийг олгож эхэлсэн бол энэ онд нэр төрлийг нэмэгдүүлж, иргэн, аж ахуйн нэгжийн ногоон худалдан авалт хийх нөхцөлийг сайжруулсан байна.

Энэ онд агаарын бохирдлыг бууруулах арга хэмжээнд 53.0 тэрбум төгрөг зарцуулах замаар сайжруулсан түлш үйлдвэрлэх хүчин чадлыг 600 мянган тонноор нэмэгдүүлэх, цахилгаан эрчим хүчний хэрэглээг дэмжих, нийтийн тээврийн агаарт ялгарах бохирдлыг багасгах, аймгуудын агаарын бохирдлыг бууруулахад дэмжлэг үзүүлэх, дулааны эх үүсвэрт нь утаа шүүх шүүлтүүр тавих, түүнчлэн агаар, орчны бохирдлыг бууруулах инноваци, дэвшилтэт технологи нэвтрүүлэх, мониторингийн сүлжээг сайжруулах, мэдээлэл сурталчилгааг нэмэгдүүлэх зэрэг арга хэмжээг авч хэрэгжүүлэхээр төлөвлөөд байгааг танилцууллаа. Агаарын бохирдлыг бууруулах цаашдын зорилт нь "Агаар, орчны бохирдлыг бууруулах үндэсний хөтөлбөр”-т тусгасан цогц арга хэмжээг бүрэн авч хэрэгжүүлсний үр дүнд ирэх 2021 онд агаарын бохирдлыг 80 хувиар бууруулахад чиглэгдэж байгаа юм байна.

Аймгуудад орчны бохирдлыг бууруулах чиглэлээр авч хэрэгжүүлэх ажлын талаар УИХ-ын гишүүн Б.Бат-Эрдэнэ тодруулахад "Хүн амын төвлөрлөөс нь хамаарч агаар, орчныг бохирдлыг бууруулах ажлыг орон нутагт хэрэгжүүлж байгаа. Дөрвөн аймгийн дулааны станцад утаа шүүгч байрлуулах ажлыг энэ жил хийнэ. Бид агаарын бохирдолтой тэмцэхдээ эхлээд утааг үүсгэж буй эх үүсвэртэй тэмцэх шаардлагатай. Түлш бэлтгэх технолгио сайжруулж, зуухны стандартыг дээшлүүлэх асуудал нэн чухал. Ийм байдлаар нэгдсэн арга хэмжээ авч хэрэгжүүлж байна” гэлээ.

Хуучирсан автомашин, техник хэрэгсэл нь агаарын бохирдолд тодорхой нөлөө үзүүлж байгаа гэдгийг Д.Лүндээжанцан гишүүн хөндөв. Тээврийн хэрэгслүүдийн үүсгэж буй агаарын бохирдлыг бууруулахын тулд зоримог шийдэл гаргах шаардлага бий гэдгийг Н.Цэрэнбат сайд хэллээ. Нийтийн тээвэрт явж буй автобуснуудын 80 хувь нь "насжилт өндөр”-тэй. Эдгээрт бүрэн шаталтыг дэмжих, ялгаруулж буй хорт нэгдлийн хэмжээг бууруулах төхөөрөмжийг 2019 онд тавьсан. Үүний үр дүнд тодорхой үр дүн гарсан гэлээ. Нийслэлд өдөрт 480 орчим мянган тээврийн хэрэгсэл хөдөлгөөнд оролцдог бол 200 гаруй яндангаас утаа гардаг. Өөрөөр хэлбэл, бохирдол "үйлдвэрлэж” буй тээврийн хэрэгслийн тоо яндангаасаа 2.3 дахин их. Уул уурхай, хүнд үйлдвэрийн  яам энэ асуудлыг шийдвэрлэхээр хамтран ажиллаж байгаа бөгөөд стандартын шаардлага хангасан, чанартай нефтийн бүтээгдэхүүн нийлүүлэхэд анхаарал хандуулан ажиллаж байгаа. Эрүүл, аюулгүй орчныг бий болгох, эрсдлийг бууруулахын тулд нийтээрээ хариуцлагатай байж, шат шатны стандартаа өндөрсгөх шаардлагатай хэмээн Байгаль орчин, аялал жуулчлалын сайд хэлж байв.

Ийнхүү УИХ-ын чуулганы өнөөдрийн ээлжит хуралдаан өндөрлөв.