Ард иргэдээ харанхуй, мунхаг байлгах санаархал их эртнээс улбаатай

Дэлхий сөнөх сургаар лаа, чүдэнзээ бэлдэн лагерь гарч байгаа нөхөд 2000 онд коммунизмд хүрнэ гэдэгт итгэдэг хүмүүсээс дээрдэх зүйл байна уу

Европын сэргэн мандлын үеийг XIII зууны сүүлээс эхтэй гэж үздэг. Сонирхолтой нь Йохан Гутенберг ном хэвлэх аргыг нээсэн үетэй энэ үе давхцаж таардаг. Үүнийг санамсаргүй давхцал гэж үзэх аргагүй бөгөөд ном хэвлэх аргыг хялбарчилж, олон мянгаар нь хэвлэх боломж бүрдсэн нь Европ дахиныг соён гэгээрүүлж, суут эрдэмтэн мэргэд төрөн гарч, агуу нээлтүүд хийх үндэс болсон гэж үзэх нь бий. Тэгвэл үүний эсрэг нэгэн жишээ. 1485 онд Османы эзэнт гүрний султан Баязид араб хэлээр ном хэвлэхийг хориглох шийдвэр гаргажээ. Ард иргэд нь ихийг уншиж, хорвоо ертөнцтэй танилцах тусам өөрт нь аюул тарина гэж бодсон хааны энэ зарлигийг дараагийн султан Селим баталгаажуулж, хараа хяналтыг улам чангатгасан юм. Тэд төрийн эрхэнд аль болох удаан суухын тулд ийм шийдвэр гаргаж байсан талаар турк гаралтай америк эдийн засагч Дарон Ачемоглу Why Nations Fail номондоо бичсэн байв. Энэхүү зарлиг урт удаан хугацааны турш буюу 1729 оныг хүртэл хүчин төгөлдөр үйлчилжээ. Гэвч эзэн хаадын амин хувиа бодсон шийдвэр улс орных нь хөгжил бусад улсаас хоцрох гол шалтгаан болсон юм. Нэгэн цагт мандан бадарч, Арабын хойг, зүүн Европ, өрнөд Азийг бүхэлд нь эрхшээж байсан Османы төрт улс түүхийн энэ үед уруудан доройтож, хүч чадлаа алдсан байдаг. Ард иргэдээ харанхуй, мунхаг байлгах санаархал их эртнээс улбаатай болох нь эндээс харагдана. Баязид хааны энэ жишээ өнөөгийн Монголын улстөрчид, том дарга нарын хүсэл зорилготой яг таараад байх шиг санагддаг юм. Ном хэвлэхийг хориглоно, хяналт тавина гэж улайм цайм зүтгэхгүй л дээ. Угаас ингэх ямар ч боломжгүй, өнөөгийн нийгэмд. Гэхдээ ард иргэдээ мунхаг байлгах сонирхол бол тэдэнд бий. Үүнийгээ ч гэсэн сайн хэрэгжүүлж чаддаг. Өдөр бүр хар бараан мэдээ, элдэв сенсаац зориудаар цацаж буй нь унших эрхийг хааж боосноос ч илүү аюултай зүйл. Хүмүүс сүүлдээ өнөөх олон мэдээн дунд төөрөлдөж, аль нь үнэн, алинд нь итгэхээ мэдэхээ болино. Сөрөг, бараан мэдээ хүмүүсийг улам мунхаг, харанхуй болгодог аж. Нэгнийгээ гүтгэсэн, харлуулсан муу муухай мэдээлэлд иргэд нь хоёр хуваагдаж, би, чи-дээ тулан хэрэлдэхдээ тун гаргуун. Харин дээр суугаа улстөрчид үүнийг харан инээлдэж, хэргээ бүтээсэн мэт маадгар байдаг биз. Хар бараан мэдээлэл, эцэс төгсгөлгүй хэрүүл олон нийтийг мунхаг, харанхуй болгодгийн бодит жишээ энэ. Уг нь нийт ард иргэдийн 98.4 хувь бичиг үсэг тайлагдсан, ерөнхий боловсролын сургуульд бараг л 100 хувь хамрагддаг зэргийг бодолцвол монголчууд хамгийн боловсролтой, мэдлэгтэй, гэгээрсэн ард түмэн мэт. Гэвч нийт массын байр байдлыг харахаар ингэж хэлж даанч чадамг үй нь. "Сарандаваад итгэдэг ард түмэнд юу ч хэлсэн яадаг юм… Сонгогчид чинь зүгээр л цагаан цаас шүү дээ” гэж улстөрчид нь өөрсдөө хүртэл доромжилно. Өнөө хэдэн "цагаан цаас” нь сонгуулиар тав гурван төгрөг, таван кг гурил будаа, нүд хуурсан гарын бэлэг сэлт төдийхний төлөө санал өгнө. "Бид сонгууль бүрээр дараагийн дөрвөн жилд эсэргүүцэж, шүүмжилж, хараах хүмүүсээ тусгайлан олж сонгодог” хэмээн "Датаком” компанийн үүсгэн байгуулагч Д.Энхбат бичсэн нь бидний өнөөгийн байдлын товч хийгээд тодорхой хэлсэн эшлэл юм. 2020 он бол сонгуулийн жил. Ямар нөхдийг төрийн эрхэнд залахаас бидний ойрын ирээдүй тун ч их хамаарах болно. Цагаандаа гарсан, яахаас ч буцахгүй, ичих булчирхайгүй нөхдийг сонговол яаж зовж болохыг бид өнгөрсөн дөрвөн жилд мэдрэхийн дээдээр мэдэрлээ. Улстөрчид хэдэн арваараа ЖДҮХС-гаас зээл авсан нь илэрсэн нь энэ УИХ-ын хамгийн том шившиг байв. Гэвч тэд ичсэн шинжгүй "Намайг сонгооч” гээд дахин хүрээд ирнэ гэдэгт эргэлзэх хэрэггүй. Харин өнөөх "цагаан цаас” нь ой санамж муу юм болохоор хэлсэн сайхан үгэнд нь хайлан уяраад нэрийг нь дахин дугуйлах магадлал тун өндөр гэдэгт л асуудлын гол байна. Бид сонгогчдын боловсрол гэж олон жил ярилаа. Сонгогчдын боловсролыг дээшлүүлж байна гэж өч төчнөөн ажил санаачилж, багагүй мөнгө зарцуулсан. Хэрэгжүүлсэн төсөл хөтөлбөрийг нь тоолбол тоймоо алдах байх. Харин ингэлээ гээд сонгогчид нь боловсролтой болсон уу. Ядаж л намуудын дэвшүүлж буй мөрийн хөтөлбөрийг гүйцэд уншчихдаг, аль нь улсын хөгжлийг өөд нь татах бодлого амлаж байгааг гадарладаг хүн хэр олон байна вэ. Харамсалтай нь мөрийн хөтөлбөр, хийхээр төлөвлөж буй ажлыг нь харахаас илүү надад хэн, юу өгөх бол гэж горьдсон хоосон ходоодтой сонгогч дэндүү олон болжээ. Нийт масс нь ийм байхад тэтгэврийн зээл тэглэх нэрээр нэг их наяд төгрөг цацах популист амлалтын хор уршгийг ойлгох хүн цөөн байх нь аргагүй. "Маш сайн мэдээлэлтэй сонгогчид үгүй бол улстөрчид тэрбум ядуу хүнийг зургаа хамт авахуулахад л ашиглахаас өөрөөр шинэчлэл өөрчлөлтийг урагшлуулах ямар ч ажил хийдэггүй” хэмээн The Bottom Billion номын зохиолч, профессор Пол Коллиер хэлсэн байдаг. Сонгогчид мэдлэг боловсролтой байхаас улстөрчид айдаг гэдгийг хэлээд байгаа хэрэг. Нэг хүнийг тахин шүтсэн, үзэл сурталд нэвт идэгдсэн социалист системийн талаар залуу үеийнхэнд ярихаар зарим нь итгэж яддаг. 2000 онд бид коммунизмд хүрнэ. Тэр үед улс орнууд хил хязгааргүй болж, хүмүүс дэлгүүрээс хүссэн бараагаа шууд аваад гардаг болно гэх мэт үлгэрт л итгэдэг байлаа шүү дээ бид, гучаадхан жилийн өмнө. Худал үгийг мянга давтахад үнэн болно гэдэг шиг социалист үзэл суртлаар нэвт хүмүүжсэн хүмүүс эцэст нь түүндээ өөрийн эрхгүй итгэдэг байсан биз. Толгойгоо угаалгасан ард түмэн ямар харанхуй бүдүүлэг байсныг эндээс харж болно. Харин одоо бид чөлөөт, ардчилсан нийгэмд амьдарч байна. Хүссэн орон руугаа зорчиж, хэрэгтэй мэдээллээ хаанаас ч хамаагүй авч, үзэл бодлоо чөлөөтэй илэрхийлдэг болов. Харин ингэлээ гээд нийт масс, нийт сонгогчдын мэдлэгийн түвшин дээшилсэн үү гэдгийг бодох цаг болжээ. Дэлхий сөнөх сургаар лаа, чүдэнзээ бэлдэн лагерь гарч байгаа нөхөд 2000 онд коммунизмд хүрнэ гэдэгт итгэдэг хүмүүсээс дээрдэх зүйл байна уу. Харамсалтай нь ард түмнийг ийм байлгах ажлаа улстөрчид дэндүү сайн хийх юм даа. Учир нь тэд ердөө л "цагаан цаас” шүү дээ.